اخبار نجوم و فضایی 4 بهمن 1390

قويترين توفان تابشي هفت سال اخير به زمين رسيد

در پي آزاد شدن جرقه‌هاي عظيم از خورشيد در روزهاي گذشته، زمين از امروز در آماج عظيم‌ترين توفان‌هاي خورشيدي هفت سال گذشته قرار مي‌گيرد كه انتظار مي‌رود تعداد بيشتري از آنها در راه باشند.

 يك جرقه عظيم در روز يكشنبه (دوم بهمن) از لكه‌هاي خورشيدي به فضا پرتاب شده كه پيش بيني شده روز سه‌شنبه در ساعت 14:00 به وقت گرينويچ با سه اثر متفاوت در سه زمان مختلف با زمين برخورد كند.

بزرگترين مسأله، تابش است كه احتمال بروز اختلال و مشكلاتي را براي ماهواره‌ها و فضانوردان حاضر در فضا بوجود خواهد آورد. اين توفان مي‌تواند براي هواپيماهاي سمت قطب مشكلات ارتباطي بوجود آورد.

تابشهاي جرقه خورشيدي روز يكشنبه، ساعاتي پس از آزاد شدن آنها به زمين رسيده و كارشناسان بر اين باورند كه اين بمباران ذرات باردار تا روز چهارشنبه ادامه خواهد داشت.

دو سطح بالاي تابشي در سازمان ملي جوي و اقيانوسي براي مقياس توفان‌ها به عنوان شديد و منتها درجه وجود دارد. اين توفان خورشيدي، قويترين توفان از سال 2005 تاكنون محسوب مي‌شود كه در آن تشعشعات پروتوني با سرعت 149 ميليون كيلومتر در ساعت به سمت زمين آمدند.

مهندسان پروازي و كارشناسان خورشيدي ناسا به آزمايش اثرات مورد انتظار از جرقه هاي خورشيدي پرداختند و دريافتند كه شش فضانورد حاضر در ايستگاه فضايي بين‌المللي با هيچ تهديدي روبرو نيستند.

به گفته آنتب پولكينن، فيزيكدان مركز پرواز فضايي گودارد ناسا، يك انفجار خورشيدي با سه ضربه ادامه پيدا مي‌كند.

در ابتدا تابش‌هاي الكترونيكي و در پي آن تابشهاي پروتوني آزاد مي‌شود. در انتها يك تخليه جرم تاجي كه همان پلاسماي خورشيدي است آزاد مي‌شود.

معمولا سرعت اين توفان‌ها بين 1.6 ميليون تا 3.2 ميليون كيلومتر در ساعت است اما اين توفان استثنائا پر سرعت بوده و با سرعتي بيش از 603 ميليون كيلومتر در ساعت حركت مي‌كرد.

پلاسما منجر به مشكلات قابل توجه در زمين از جمله قطع شبكه برق مي‌شود. در سال 1989 يك توفان خورشيدي منجر به قطع برق گسترده‌اي در كبك شد. همچنين برخورد ذرات باردار خورشيدي با جو بالايي زمين منجر به بروز نمايشهاي ديدني شفق قطبي مي‌شود.

اين جرقه خورشيدي تاكنون در سطح متوسط بوده اما به گفته كارشناسان احتمال قويتر شدن آن وجود دارد. بدترين تاثير اين توفان در شمال زمين قابل مشاهده خواهد بود.

ماه اكتبر 2011 شاهد نمايش‌هاي شفق در بخشهاي جنوبي‌تر بوديم اما اين بار اين شفقها در بخشهاي شمالي‌تر اتفاق خواهند افتاد. مناطقي مانند نيوانگلند، نواحي بالايي نيويورك، شمال ميشيگان، مونتانا و شمال شرق اقيانوس آرام تا امروز سه شنبه موفق به مشاهده اين پديده زيباي آسماني خواهند شد.

تصويري بي‌سابقه از خودسوزي يك دنباله‌دار پس از شيرجه در خورشيد

رصدخانه ديناميك خورشيدي براي اولين بار موفق به مشاهده لحظات پاياني عمر يك دنباله‌دار شده كه در خورشيد شيرجه زده و در دماي بسيار بالاي آن تبخير شده است.

 ثبت اين لحظه بسيار جالب، مورد توجه ستاره‌شناسان قرار گرفته؛ چرا كه دنباله‌دارها در برابر نور خوشيد بسيار كم‌نور بوده و لحظات پيش از تبخير آنها قابل مشاهده نيست.

اين دنباله‌دار كه از گروه دنباله‌دارهاي بسيار درخشان كريتس بوده، در تصاوير ناسا در قسمت راست خورشيد قابل مشاهده بوده و 20 دقيقه بعد در دماي بسيار بالاي سطح آن تبخير مي‌شود.

مشاهده لحظه مرگ دنباله‌دار به ارائه شيوه‌اي جديد در برآورد اندازه آن مي‌پردازد. اندازه اين دنباله‌دار به نظر بين 45 تا 91 متر بوده و جرم آن نيز برابر با جرم يك هواپيما بوده است.

دانشمندان آزمايشگاه اخترفيزيك و خورشيدي لاك‌هيد مارتين در مركز فناوري پيشرفته، اين دنباله‌دار را در چهارم ژوئيه 2011 با استفاده از رصدخانه سوهو شناسايي كردند. دانشمندان لاك‌هيدمارتين در پي اين كشف به مشاهده داده‌هاي دوربين‌هاي رصدخانه ديناميك خورشيدي پرداخته و توانستند به اين فرصت بي‌نظير براي مشاهده اين لحظات جالب دست پيدا كنند.

در زمان برخورد دنباله‌دار با جو خورشيد، اين جسم به چندين تكه بزرگ به اندازه‌هاي 9 تا 45 متر شكافته شده و در بسته ابرمانندي از يخ، غبار و گاز موسوم به كما در اطراف هسته دنباله‌دار تعبيه شده بودند.

اندازه اين كما، حدود 1287 كيلومتر برآورد شده كه دنباله درخشان آن نيز 16 هزار و 93 كيلومتر بود.

ناسا اعلام كرد:
2011، نهمين سال گرم جهان در 132 سال گذشته

سازمان فضايي آمريكا (ناسا) سال 2011 را به عنوان نهمين سال گرم زمين از سال 1880 ميلادي تا كنون معرفي كرد.

 تحقيقات صورت گرفته در موسسه Goddard ناسا نشان مي‌دهد، ميانگين دماي سطح در طول سال گذشته 0.51 درجه سانتيگراد گرمتر از دماي پايه اواسط قرن بيستم بوده است.

اين آمار نشان مي دهد، دماي زمين در قرن بيست و يكم در مقايسه با اواسط و اواخر قرن بيستم بسيار گرمتر شده است، بطوريكه تنها سال 1998 ميلادي در جمع 10 سال گرم زمين قرار دارد.

محققان ناسا افزايش دماي زمين را ناشي از استمرار غلظت گازهاي گلخانه‌اي در جو بويژه غلظت دي اكسيد كربن مي‌دانند. دي اكسيد كربن از نيروگاه‌هايي با سوخت ذغال سنگ و خودروها با سوخت فسيلي توليد مي‌شود.

ميزان كنوني دي‌اكسيد كربن در جو بيش از 390 واحد در ميليون (ppm) است؛ درحالي كه اين ميزان در سال 1880 ميلادي 285 واحد و در سال 1960 حدود 315 واحد اعلام شده بود.

سال گذشته ميلادي همچنين يكي از گرمترين سالها در آمريكا محسوب مي‌شد. تغييرات آب و هوايي در اين كشور باعث بروز 14 بلاياي طبيعي با يك ميليارد دلار خسارت شد.

بر اساس گزارش مركز ملي داده‌هاي آب و هوايي سازمان ملي جو و اقيانوس آمريكا (NOAA) سال 2011 ميلادي بيست و سومين سال گرم آمريكا بود.

ميانگين دما در سال گذشته ميلادي در اين كشور يك درجه بالاتر از ميانگين قرن بيستم گزارش شده و ميزان بارش نيز در حد معمولي اعلام شده است.

اندازه گيري دماي سطح زمين از سال 1880 آغاز شده است.

 یک چشم رصدخانه فضایی پلانک بسته شد
آژانس فضایی اروپا اعلام کرد که مایع خنک کننده یکی از دستگاههای تلسکوپ فضایی "پلانک" به اتمام رسید و این ماهواره تقریباً به بازنشستگی خود نزدیک شد.
ماهواره پلانک در 14 می 2009 پرتاب شد. این ماهواره برای رصد دورترین و قدیمی ترین پرتوهای موجود در کیهان طراحی شد. این پرتوهای بسیار قدیمی که تشعشات پس زمینه کیهان هستند زمانی منتشر شده اند که جهان تازه 300 هزار سال از زندگی خود را پشت سر گذاشته بود که با توجه به اینکه جهان، امروزه در حدود 14 میلیارد سال دارد می توان به کمک این ابزار، قدیمی ترین تصویر کیهان را مشاهده کرد.
 
اکنون آژانس فضایی اروپا اعلام کرد که 14 ژانویه مایع خنک کننده ای که برای عمل کردن یکی از دستگاههای این رصدخانه فضایی لازم است تمام شد.
 
دو نوع دستگاه در این ماهواره وجود دارند که از فناوریهای بسیار متفاوتی استفاده می کنند. یکی از این دو، دستگاه بسامد کم (LFI) نام دارد که برپایه تقویت کننده (Amplifier) صدای کم قرار دارد و از 74 حسگر و 9 آشکارساز میکروامواج تشکیل شده است.
 
دستگاه دوم، "دستگاه بسامد بالا" (HFI) نام دارد که کار آن بولومتری (اندازه گیری انرژی ساطع شده از پرتوهای الکترومغناطیس) است.
 
درحقیقت، مایعی که به اتمام رسیده است برای خنک کردن HFI مورد استفاده قرار می گرفت و بنابراین، این چشم پلانک بسته شده است.
 
براساس گزارش وایردنیوز، هرچند با خاموش شدن این دستگاه، ماهواره پلانک یک گام به سوی بازنشستگی نزدیک شد باوجود این، دستگاه LFI می تواند در سال 2012 همچنان به کار خود ادامه دهد.
 

کشف کوچکترین سامانه خورشیدی در جهان

اخترشناسان با استفاده از تلسکوپ فضایی کپلر توانستند سیستم خورشیدی بسیار کوچکی را کشف کنند که از یک ستاره کوتوله سرخ و سه سیاره تشکیل شده است.
 "جان جوهانسون" محقق موسسه علوم سیاره های فراخورشیدی ناسا می گوید این کوچکترین سامانه خورشیدی است که تا کنون کشف شده و بیشتر به سیاره مشتری و قمرهایش شباهت دارد تا یک سامانه خورشیدی. این کشف تاییدی دیگر بر تنوع نمونه سامانه های سیاره ای در کهکشان راه شیری است.
 
این کوتوله سرخ KOL-961 نام دارد و وسعت سه سیاره آن هر یک به ترتیب 0.78، 0.73 و 0.57 برابر شعاع زمین است. برای محاسبه ابعاد این سیاره ها اطلاعاتی درباره ستاره دوقلوی KOL-961 مورد بررسی دقیق قرار گرفت و محققان برای تایید این کشف از مدلسازی های رایانه ای استفاده کردند.
 
کوچکترین این سیاره ها تقریبا هم اندازه مریخ است که حرارت سطح آن برابر 400 درجه سلسیوس است.  گفته می شود این سیاره ها سنگی هستند اما مدار بسیار نزدیک آنها به ستاره شان امکان وجود آب مایع را به کلی از بین برده است و جایی که آب نباشد، حیات هم نخواهد بود.
 
بر اساس گزارش پاپ ساینس، کپلر تلسکوپ و رصدخانه فضایی ناسا است که پایگاه ناسا در ماموریت کپلر به شمار می رود، در این ماموریت هدف اصلی جستجو برای کشف سیاره هایی شبه زمینی از طریق کنترل مداوم موقعیت بیش از 150 هزار ستاره در آسمان است تا در صورت عبور سیاره ای از مقابل آنها، به واسطه مسدود شدن نور ستاره سیاره قابل ردیابی شود.

منابع: خبرگزاری ایسنا و مهر